Waarom een raderboot?
Zoals bekend staat Zuidlaren en omgeving bekend om zijn recreatieve functie waarin de vaarrecreatie, ook historisch gezien, een belangrijke rol speelt.
Deze rol wordt versterkt door de uitvoering van het Integraal Ontwikkelingsplan Zuidlaardermeer.
Dit plan voorziet onder meer in de aanleg van een passantenhaven bij Museum "De Wachter".
Het bestuur van de Stichting Koren- en Oliemolen "De Wachter" heeft de overtuiging, wil het unieke museum in de toekomst overleven, er aan de bezoekers in toenemende mate iets speciaals geboden moet worden.
De natuurelementen zoals wind en water spelen daarbij een grote rol.
Een stoomraderboot bouwen? ................ Gekkenwerk!!!!!!!
(Uitspraak 1996)
In de 19e eeuw, werd de zeilvaart vervangen door schepen aangedreven door stoommachines.
Zo hadden de gegoeden in Engeland voor hun plezier kleine stoomscheepjes, in het begin nog aangedreven door schoepen.
Een schroef was toen nog niet uitgevonden. Daarmee gingen zij spelevaren.
Aangestoten door een verkoop van een dergelijk stoombootje in Nederland ontstond in 1993 het plan om een stoomraderboot(je) te bouwen.
Op zich was het idee niet zo gek, omdat we een vaart voor de molen en de nodige kennis en vakmanschap in eigen huis hebben. Een geluk was ook, dat in ons midden Jan Versteeg is, die als ontwerper van jachten ook gegrepen werd door dit idee.
In het boek, "De Wachter": een wonder!, verhaalt hij hierover meer.
Zo ontstond er al pratende en denkende een steeds beter beeld hoe zo'n bootje er uit moest komen te zien om de tijd van weleer te doen herleven en wat past bij de in 1851 gebouwde molen "De Wachter"
Tijdens het 150-jarig bestaan van de molen "De Wachter" is in 2001 de boot te water gelaten en door de commissaris der Koningin gedoopt. Maar de boot was verre van klaar.
In 2003 zijn vele kinderziekten verholpen. Nog een heel karwei. Maar eindelijk is het zover.
Geschiedenis voortstuwing van schepen.
Het verbeteren van de voortstuwing van schepen heeft de mensheid eeuwenlang bezig gehouden.
Men probeerde in eerste instantie de spierkracht beter te benutten door variaties in het toepassen van peddels.
In de middeleeuwen ontwikkelde Leonardo da Vinci (1452-1519) een raderboot, waarvan de schepraderen door menselijke
kracht werden rondgedraaid.
De toepassing van windkracht leidde tot het ontstaan van de beroepszeilvaart en bracht een grote economische omwenteling te weeg en verlegde de grenzen.
De komst van stoommachines luidde het einde in van de beroepszeilvaart.
De eerste door een stoommachine aangedreven raderboot is in 1807 gebouwd door de Amerikaan
Robert Fulton.
Door de geringe diepgang waren de raderboten zeer bruikbaar in ondiepe wateren. Zij waren een efficiënt vervoersmiddel voor mensen en vrachtgoederen.
In Amerika werden speciale raderboten, varend op de Mississippi, gebruikt voor vermaak zoals theater en muziekvoorstellingen (Dixielandorkesten).
Zelfs heden ten dage varen deze nog. Men onderscheidt twee types wat betreft de aandrijving en wel met de raderen aan de zij- of aan de achterkant.
In het laatste geval spreekt men van een hekwieler.
In diverse landen zijn nog een aantal originele stoomraderboten bewaard gebleven.
De raderaandrijving is op haar beurt verdrongen door de uitvinding van de schroef.
Het rendement hiervan is groter en door het gebruik van de stuwkracht van het schroefwater zijn de schepen beter bestuurbaar.
| Technische gegevens van "De Jonge Wachter" | |
| Algemeen: | |
| Lengte over alles | 10,0 m |
| Breedte | 2,35 m |
| Breedte incl. De raderkasten | 3,67 m |
| Waterverplaatsing | 5,482 ton |
| Strijklijn | 2,2 m |
| Passagiers | max. 12 personen |
| Vaart | max. 5 knopen (9,3 km/uur) |
| Type romp: | |
| Steilsteven. | |
| Rondspant met sterk geveegd achterschip | |
| Materiaal: twee kunststoflagen, gescheiden door 2,5cm hardschuim plastic. | |
| Bouw gegevens: | |
| Ontwerper | J. Versteeg, Appingedam. |
| Het ontwerp is afgeleid van vergelijkbare stoomscheepjes uit de 19e eeuw in Engeland, de bakermat van de stoommachines. |
|
|
Vrijwilligers Koren- en Oliemolen "De Wachter" |
|
| Bouw | Vrijwilligers Museum De Wachter Zuidlaren |
| Bouwjaar | 2000 |
| Romp |
|
|
Er is voor een zeer arbeidsintensieve constructie gekozen en wel voor
|
|
Na levendige discussies is gekozen voor een kunststof romp.| Stoommachine. | |
| Fabrikaat | Smit Slikkerveer |
| Type | 1 cylinder expansie |
| Vermogen | 10 PK bij 750 omw./min |
| Cylinder diameter | 100 mm |
| Bouwjaar | ca. 1920 |
| Revisie | Vrijwilligers Stichting Koren- en Oliemolen "De Wachter", Zuidlaren. |
Stoomketel
Toegepast is een Yarrow ketel, die bekend staat om snel stoom te kunnen leveren.
Verder wordt gestookt met olie i.p.v. kolen.
Hoewel deze wijze van stoken niet authentiek is, is hiervoor gekozen vanwege:
- minder roet/rookvorming, dus minder milieu belastend.
- eenvoudiger bediening en minder onderhoud.
- minder vloeroppervlak nodig voor het stoken.
- veiliger en een kleinere bunkerruimte.
| Stoomketel | |
| Waterpijpketel | Yarrow |
| Fabrikaat | Standard Fasel-Lentjes B.V., Veendam |
| Bouwjaar | 2001 |
| Capaciteit | 200 kg/uur |
| Ontwerpdruk | 16 bar |
| Werkdruk | 10bar |
| Waterinhoud | 200 liter |
| Verwarmd oppervlak |
4 m2 |
| Gewicht | 680 kg |
| Oliebrander | Fabrikaat CERTLI |
Bijzonderheden:
- Het vaargereedmaken en het uitbedrijfnemen vergt ca. 4 uur.
Voortstuwing van "De Jonge Wachter".
De eerste gebouwde raderboten werden voortgestuwd door schoepen die vast op een wiel waren bevestigd. Het bezwaar hiervan is, dat op het moment een schoep het water treft, het water omlaag wordt gedrukt en hierdoor gaat stoten.
Een deel van de arbeid gaat daarbij voor de voortstuwing verloren.
Het omgekeerde vindt plaats als een schoep het water verlaat, dan wordt het water omhoog geslingerd.
Wielen met vaste schoepen mogen hierom nooit diep in het water steken
Bij de laagste stand van het schip steken de schoepen bij voorkeur niet verder dan juist onder het wateroppervlak.
Verschillende oplossingen heeft men bedacht om het schokken en het verlies aan arbeid te voorkomen.
De oplossing is een wiel met beweegbare schoepen, waarvan de stand in overeenstemming is met de richting, waarin zij het water ingaan en verlaten.
Het meest bekend is het Morganwiel ook wel het patentwiel genoemd.
Het tuimelen wordt veroorzaakt door een arm te verbinden met een excentrisch, vrij van het wiel, geplaatste ring.
Deze ring noemt men de spinnekop (1).
In "De Jonge Wachter" is het Morganprincipe toegepast.
In de authentieke versies werden de schoepen direct door de stoommachine aangedreven.
Om een aantal redenen is voor een hydraulische aandrijving gekozen.
Deze constructie geeft een betere bestuurbaarheid, o.a. noodzakelijk om in de zwaaikom van de Zuidlaardervaart te kunnen keren en er blijft meer loopruimte over in de boot.
Realisatie.
Op zich is het een wonder, dat deze raderboot tot stand is gekomen. Dit was alleen mogelijk door een niet aflatend enthousiasme, vindingrijkheid en jarenlange inspanning verricht door de vrijwilligers van Museum "De Wachter".
Geen van hen had directe ervaring in het bouwen van een dergelijk schip, noch stond er een werf met zijn specifieke kennis en gereedschap tot hun beschikking.
Voorwaar een wonder!
